Kort fortalt:

• 15 % av klimagassutsleppa i Time kommune kjem frå vegtrafikk.
• I 2020 var andel elbilar 11 %.
• Bryne er eit regionalt knutepunkt.
• Det i dag 5 ladestasjonar og 32 ladepunkt for bysyklar.
• Ny teknologi gir nye moglegheiter for mobilitet.  
• God kommunal planlegging reduserer transportbehovet.

Hovudmål i klima- og miljøplan:

• Ein 50 % auke i sykkelbruk frå 2023 til 2030 i målepunkt i Bryne sentrum og langs viktige ferdselsårer.
• Ein 50 % auke i tog og bussbruk frå 2023 til 2030.
• 100 ladepunkt for bysyklar før 2030.
• All taxiteneste og varetransport med personbil og lett varebil bestilt av kommune er nullutslepp frå 2024.

Tiltak i handlingsplan:

• Greia ut moglegheiter for bildelingsordingar, inkludert vurdera utleige av kommunale bilar.
• Sikra ein god ladeinfrastruktur, spesielt til varefrakt- og taxinæringa.
• Laga ein sykkelstrategi med prioritering og plan for oppgradering av gang og sykkelvegar, sykkelparkering og skilting. Medverknad frå innbyggarar og tilsette i kommunen.
• Arrangera årleg sykkeldag med sykkeldemo, gratis sykkelservice, underhaldning med meir.
• Setta opp sykkeltellar for å registrera sykkelbruken. 
• Setta opp nye ladestasjonar for bysykkelen, samt skaffa fleire bysyklar, i samråd med lokalt næringsliv, burettslag og lokalsamfunn elles.
• Vidareutvikla Bryne stasjon som eit heilskapleg mobilitetspunkt i samråd med andre involverte partar.
• I oppstartsmøte og planutarbeiding for reguleringsplanar skal sykkel og gåande prioriterast.
• Dialog med Kolumbus og andre kommunar om nye kollektivtilbod.

Kort fortalt:

• Indirekte klimagassutslepp frå bygg og anlegg i Norge er like høgt som utslepp frå den norske personbilparken. 
• Bygg og anlegg bruker 40 % av alle materialressursar. Gjenbruk er derfor viktig.
• Fossilfrie og utsleppsfrie anleggsmaskinar er viktige endringar.
• Kommunen er ein stor innkjøpar av bygge- og anleggsprosjekt. 
• Kommunen kan setta miljøkrav til bygge- og anleggsprosjekt ut over gjeldande krav.

Kort fortalt:

• Time kommune forvaltar omtrent 89 000 m² formålsbygg som til saman bruker omlag 10 000 MWh straum årleg.  
• Heile Time kommune bruker omlag 234 000 MWh straum årleg.  
• Time kommune har jobba målretta i fleire år med å redusera energiforbruket i kommunale bygg.  
• All energibruk har ein konsekvens for klima, natur og ressursbruk. Det er derfor viktig at energibruken vert redusert.  

Hovudmål:

• Redusera energiforbruket i eksisterande formålsbygg med 10 % innan 2030. 
• For kommunale bygg: auke lokal straumproduksjon til 1 MW innan 2030 (er 0,1 MW i dag). 
• Stimulera til ein lokal solproduksjon på 10 MW innan 2030.

Tiltak i handlingsplan:

• Laga ein plan med prioriteringar og kostnadar for energieffektivisering i kommunale bygg fram mot 2030.
• Utarbeida avgjerdsføresetnadar for etablering av solenergi som kartlegg moglegheiter og kostnadar for solenergi i kommunale bygg.
• Undersøka moglegheita for lokalt biopellets/biobrensel. 
• Stilla krav til energibruk i leigebygg.
• Ta initiativ til interkommunalt samarbeid om energi med nabokommunar for deling av kunnskap og mogleg samarbeid om energiressursar. Minimum halde eit møte.
• Arrangera eit årleg internt energimøte for å synleggjera energistatus i kommunen - både for formålsbygg og kommune som heilskap. 
• Senka temperaturen i idrettshallar og gymsalar.
•  Starta og vidareføra informasjonskampanje til innbyggarar og næringsliv om lokal produksjon av energi og energisparingstiltak. Minimum ein gong i året.
• Det skal utarbeidast føresegner/retningslinjer for etablering av energianlegg i LNF-område ved rullering av kommuneplanen sin arealdel.
• I mellomtida vil det verta utarbeidd ein rettleiar for korleis søknadar om anlegg vil verta handsama.

Kort fortalt:

• Time er ein av dei største landbrukskommunane i landet. 
• 66 % av klimagassane i Time kommune kjem frå biologisk utslepp i landbruket. 
• Landbrukets klimaplan 2021-2030 er næringa sin eigen plan for klimagasskutt.
• SMIL- og RMP-ordningane er regionale støtteordningar som lønnar miljøinnsats i landbruksforetak. 
• I Norge vert det kasta over 450 000 tonn mat årleg.

Hovudmål:

• 20 gardsbruk i 2024, og 100 gardsbruk i 2028 som nyttar klimakalkulatoren. 
• 80 % av dyrka jord vert spreia med miljøvennleg gjødselspreiing i 2030.
• 100 reinseparkar som er funksjonelle og vedlikehaldne i 2030. 
• Ingen synleg landbruksplastikk på avvege. 
• Tal klima- og miljøsøknadar i SMIL- og RMP-ordningane skal auka med 50 %. 
• Redusera matsvinn.

Tiltak i handlingsplan:

• Halda eit årleg møte med Time bondelag og næringa om klima og miljø.
• Informasjonsmøte om klimakalkulatoren med NLR, Tine og Time bondelag.
• Bidra til etablering av eit biogassanlegg på Jæren gjennom deltaking i regionale samlingar og kurs. Samt dialog med Time bondelag.
• Stimulera til auke av lokal energiproduksjon og energisparingsstiltak i landbruket gjennom informasjonstiltak.
• Bistand til bekkeopning og restaurering av våtmark.
• Arrangera ein aksjon saman med næringa for å kutta utslepp av landbruksplast.
• Få oversikt over alle reinseparkar med vedlikehald. Laga ei prioritering av viktige reinseparkar.

Kort fortalt:

• Verdas naturressursar er under auka press. I ein sirkulær økonomi vert ressursar nytta meir effektivt ved gjenbruk, deling, reparasjon og materialgjenvinning.
• Timebuen har minst restavfall per innbyggar i IVAR-kommunane, 68 kg mot snitt på 112 kg.

Hovudmål:

• Redusera mengd hushaldsavfall og auka sorteringsgrad blant innbyggarane.
• Auka sorteringsgrad for avfall frå kommunale bygg.
• Styrka sirkulærøkonomien saman med innbyggarane, næringsliv og andre lokale aktørar.
• Redusera utslepp frå avfallshandtering.

Tiltak i handlingsplan:

• Haldningsarbeid:
  • Vurdera å arrangera ein dag med fokus på sirkulærøkonomi i kommunen.
  • Vurdera å etablera eit senter for gjenbruk, reparasjon og deling.
  • Ta initiativ til ei undersøking blant innbyggarar om forslag til tiltak for sirkulær økonomi, for eksempel minibibliotek.
• Undersøka moglegheita for å etablera biokolløysing for hageavfall. Laga eit skriftleg notat på vurderinga.
• Informasjonsarbeid om avfallshandtering. Minst 8 postar på sosiale media. Inkludera heimekompostering, for eksempel kjeldesortering, EE-avfall.
• Undersøka potensiale for å nytta biogassen frå nedlagt avfallsdeponi på Ree.
• Vurdera lågutsleppskøyretøy/ nullutsleppskøyretøy ved neste anbodsrunde av renovasjonsteneste. Laga eit skriftleg notat på vurderinga.
• Laga ein plan/notat om handtering av kunstgrasbanar med gummigranulat og leikeplassar med gummiunderlag.
• Laga ein oversikt over registrerte søppelbrenningar og laga notat om anbefalte vidare tiltak.

Kort fortalt:

• Klimatilpassing handlar om å ta omsyn til framtidas klima.
• I Time kommune er flaum, overvatn og tørke dei viktigaste lokale konsekvensane av klimaendringane.
• Naturbaserte løysingar for klimatilpassing er tiltak for å avgrensa skadar frå klimaendringane samtidig som ein får auka natur- og friluftsverdiar.

Hovudmål:

• Redusera sårbarheita for klimaendringane.
• Auka tverrfagleg samhandling om klimatilpassing og overvasshandtering.
• Auka kunnskap og kompetanse om lokal klimatilpassing.
• Bruka naturbaserte løysingar for klimatilpassing.

Tiltak i handlingsplan:

• Årleg tverrfagleg internt møte om klimatilpassing med fokus på vatn og vassforvaltning. Mål om å auka kunnskap og samhandlinga om klimatilpassing i organisasjonen inkludert leiinga.
• Etablera ei intern faggruppe på vatn for å løfta fram overvassproblematikken tverrfagleg.
• Ei årleg offentleg melding på sosiale media for å opplysa om det lokale arbeidet med klimatilpassing.
• Alltid vurdera infiltrasjonsløysingar.
• Alltid vurdera naturbaserte løysingar for klimatilpassing.
• Kartlegga moglegheiter for bekkeopningar og blågrøne tiltak, laga eit notat på dette.
• Delta på kurs og seminar om klimatilpassing, overvatn og anna relevante tema.
• Laga ein plan for vedlikehald av regnbed, opna og lukka sedimentasjonsbasseng, og sandfangarar (spesielt langs veg).
• Arrangera minst eit klimatilpassingsseminar for landbruket saman med landbruksforvaltninga og helst med nabokommunar før 2025.
• Jobba med å få fleire målarar som registrerer mengde overvatn.
• Oppgradering av pumpestasjonar og felleskummar for å minska tal overløp av avløpsvatn direkte til vassdrag og for å redusera energiforbruket.
• Revisjon av hovudplan for vatn og avløp. – begynner haust 2022.
• Flomvegar/overløp opptil 200-års nedbør skal utgreiast fram til resipient eller håndteres i planområdet/anlegget, f.eks. ved å tillata lokal oversvøyming av parkeringsplassar/senkningar i terrenget.

Kort fortalt:

• Kommunen har eit stort ansvar for å ta val i eigen organisasjon som gir endringar og som reduserer utslepp av klimagassar. Spesielt viktig er kommunen sine innkjøp.
• Dei indirekte utsleppa frå innkjøp i Time kommune er 19 700 tonn CO₂-ekvivalentar.

Hovudmål:

• Klima, miljø og berekraft skal vera førande for alle store tiltak og anskaffingar.
• Time kommune skal delta og ta initiativ til forum for samvirke av klima- og miljøarbeid saman med næringsliv og innbyggarar.

Tiltak i handlingsplan:

• Oppretta nettside om klimaendringar og lokale klimatiltak.
• Arrangera eit møte/ei samling med lokalt næringsliv for å diskutera klimagassutslepp eller klimatilpassing.
• Vurdera å melda kommunen inn i Klimapartnere.
• Årlege møte/ presentasjonar med politisk utval om klima og miljø.
• Gjera ei vurdering av klimarekneskap og klimabudsjett.
• Ved revideringa av kommuneplanen sin arealdel skal klimagassutslepp og klimagassopptak frå arealbruk vera ein del av utgreiingsarbeidet.
• Delta i interkommunale nettverk innan klima og miljø.
• Etablera rutinar for klima- og miljøkrav i innkjøp.
• Vurdera å kutta ut bruk av torvjord i kommunal drift.
• Gjera vurdering og lage notat på å setta krav til nullutslepp av all taxi- og varetransport frå 2024.
• Gjennomføra kompetansehevande tiltak knytt til sirkulær økonomi i kommuneorganisasjonen.
• Årleg rapportering om korleis alle avdelingar i kommuneorganisasjonen arbeidar for å fremja sirkulær økonomi.